گروه نرم افزاری آسمان

مقدمه








به زندگی پربار اما کوتاه فاطمه (س) از ابعاد گوناگون میتوان نگریست و از دیدگاههاي مختلف به نظاره نشست. آنچه در این
بررسی سیره تربیتی آن حضرت است. به عبارتی دیگر زهرا (س) را بر کرسی مادري و در کلاس خانواده و در » نوشتار در پی آنیم
خدمت کودکانش مینگریم.
الگوي تربیت
اشاره
تربیت (یعنی به فعلیت درآوردن همه استعدادهاي بالقوه انسان) کار سترگ پیامبران و علت انگیزش و بعثت آنان است و تنها
کسانی میتوانند به حقیقت این هنر را داشته باشند که از چشمهسار زلال نبوت سیراب شده و از مکتب آنان درس گرفته باشند و
فاطمه (س) شاخسار درخت نبوت بلکه میوه آن درخت است از این روي در تربیت فرزند بهترین الگو براي هر کسی است که
میخواهد نقش پدري یا مادري خویش را به طور کامل اجرا کند و بدرستی این وظیفه سترگ بگذارد. اکنون به نمونههایی از
آموزههاي تربیتی زندگی زهرا (س) اشاره میکنیم:
آغاز تربیت
نکته بسیار مهمی که بسیاري از پدران و مادران بدان توجه ندارند این است که تربیت کودك و نقشپذیري او از نخستین لحظات
زندگی او آغاز میگردد و کودك از لحظات آغازین تولد، آماده پذیرش نقشها و درسهایی است که از طرف پدر، مادر، نزدیکان
و... به او ارائه میشود. بسیاري از پدر و مادرها منتظر میمانند تا سالیان اولیه زندگی بهر شکلی بگذرد تا در سالیان بعد به تربیت
کودکان خود بپردازند اما از دستورات اسلامی و نیز از سیره تربیتی فاطمه زهرا (س) میآموزیم که پس از تولد و در اولین فرصتها
باید زمزمه توحید در گوش کودکان طنینانداز شود. روح هشیار کودك در همان اوان نیز توان درك معارف والا را دارد و این
کلمات تاثیر ویژه خویش را بر روح لطیف کودك میگذارند. به این نمونه بنگرید: چون هنگام ولادت کودك فاطمه (س) فرا
رسید، رسول خدا (ص) به اسماء بنتعمیس و امسلمه فرمود: نزد فاطمه بشتابید و چون کودکش به دنیا آمد در گوش راستش اذان
گویید و در گوش چپ او اقامه بگویید زیرا با هر کودکی که این گونه رفتار شود از شیطان ایمن میماند. یکی دیگر از این
آموزشهاي روزهاي آغازین زندگی لالاییهاي فاطمه (س) است. لالائی که معمولا همراه با در آغوش کشیدن کودك گفته
میشود بهترین داروي آرامشبخش براي روان لطیف کودك است. بدون شک پرآرامشترین لحظات زندگی انسان و
آسایشمندترین دقایق زندگی همان لحظهها و دقیقههایی است که کودك همراه با آهنگ قلب مادر و با آواي مهرآمیز او
صفحه 6 از 15
آرامآرام به خواب میرود اگر در این لحظات درسهاي ایمان و معرفت، جهاد و مبارزه و انسانیت و اخلاق به کودك داده شود
بدون شک چونان نقشی بر سنگ در ضمیر ناخودآگاه او جاي گرفته و سرلوحه زندگی فرداي او خواهد بود. اینک به لالایی
فاطمه (س) براي کودکش توجه کنید: فاطمه (س) به هنگام حرکت دادن کودکش میگفت: حسن جانم، چونان پدرت علی باشو
بند از پاي حق برگیرخدایی را که بخشنده نعمتها استبندگی کنو با خطاکاران دوستی منما
نامگذاري
انسان در آغاز زندگی تابلویی را بر دوش میگیرد که تا آخرین لحظات زندگی با آن تابلو و علامتشناخته میشود و آن نام
کودك است. اگر هر کشوري براي معرفی خویش پرچمی ویژه دارد. نام کودك پرچمی است که بر فراز قله شخصیت کودك و
در کشور زندگی او برافراشته میشود از این روي اسلام بر انتخاب نام زیبا تاکید بسیار کرده است و توجه به معانی و اثرات جانبی
اسمها را یادآور شده است. متاسفانه در برخی موارد پدران یا مادران یا حتی خویشان دور و نزدیک بدون توجه به بار فرهنگی
اسامی تنها و تنها سعی در اعمال سلیقه و تحمیل پسند خویش نسبتبه کودك تازه به دنیا آمده دارند و گاه صحنه نامگذاري به
میدان کارزاري میماند که هر کسی سعی میکند طرف مقابل را مغلوب ومنکوب کند اکنون به نامگذاري کودکان زهرا (س)
دقت کنیم. چگونه او با تمام قدرت علمی و توان معرفتی خویش براي تعیین نام کودك پیشقدم نشده و از علی (ع) میخواهد که
او نام کودك را تعیین کند و علی (ع) هم بر پیامبر اکرم و پدربزرگ کودکان پیشی نمیگیرد و انتخاب نام کودك را به او واگذار
میکند. و چون داوري به رسول خدا واگذار میشود، او که شخصیت کودکان فاطمه (س) را شخصیتی ملکوتی و آسمانی میبیند
براي اسم آنان نیز منتظر سروش غیبی میشود. دقتکنیم: جابر بن عبدالله انصاري میگوید: چون امام حسنمجتبی (ع) متولد شد
فاطمه (س) به علی (ع) گفت: یا علی برایش نامی انتخاب کن. علی (ع) فرمود: هرگز به رسول خدا (ص) در نامگذاري فرزندم
سبقت نخواهم جست، رسول خدا (ص) وارد خانه فاطمه (س) شد و کودك را گرفت و بوسید و سپس دهان خود را بر دهان او
گذارد... سپس در گوش راستش اذان گفت و در گوش چپش اقامه آن گاه روي به علی کرده فرمود: چه نامی برایش برگزیدهاي؟
علی (ع) عرض کرد: هرگز بر شما پیشی نمیگیرم! رسول خدا (ص) فرمود: من نیز بر خداي خویش پیشی نمیگیرم! پس خدا به
جبرئیل فرمود: فرود آي و محمد را از جانب ما سلام و تهنیت گوي، و به او بگوي که خدایت میفرماید نام فرزند تو همسان نام
فرزند هارون (جانشین و برادر حضرت موسی (ع)) باید باشد، پیامبر پرسید: نام پسر هارون چیست؟ جبرئیل پاسخ داد: شبر. پیامبر
فرمود: به عربی چه نامیده میشود و جبرئیل پاسخ داد: حسن. پیامبر نام کودك را حسن گذاشت. در جریان نامگذاري حضرت
زینب سلام الله علیها هم جریان اینگونه بود. چون زینب به دنیا آمد، رسول خدا صلی الله علیه و آله به سفري رفته بود. فاطمه (س)
به علی عرض کرد: یا علی! اسمی براي دخترت برگزین! علی فرمود: فاطمه! صبر کن تا رسول خدا (ص) از سفر برگردد. پس از
گذشتسه روز پیامبر از سفر برگشت و به خانه فاطمه وارد شد. علی (ع) عرض کرد: اي رسول خدا (ص) خداوند به دخترت فاطمه
دختري عنایت کرده است اکنون نام او را برگزین. رسول اکرم فرمود: دخترم نوزادت را بیاور. زینب را به محضرش بردند او را در
آغوش گرفت و صورتش را به صورت کوچک زینب نهاد و با صداي بلند گریست؛ تا آنجا که اشک بر گونههایش جاري شد.
زهرا (س) گفت: پدر جان چشمانت گریان مباد چرا میگریی؟ پیامبر (ص) فرمود: دخترم این کودك پس از تو و من به مشکلات
و امتحانات بسیاري گرفتار خواهد شد و مصیبتهاي بزرگی خواهد دید. آنگاه فرمود: اولاد فاطمه فرزندان خودم هستند ولی براي
نامگذاري این دختر منتظر سروش آسمانی میمانم. در این هنگام جبرئیل فرود آمد و عرض کرد: اي رسول خدا! خداي سلامت
میرساند و میگوید نام این کودك را زینب بگذار زیرا ما او را در لوح محفوظ زینب نام نهادهایم.
صفحه 7 از 15
توجه به حفظ و سلامت کودك
یکی از مهمترین دغدغههاي ذهنی و دلهرههاي همیشگی پدر و مادر حفظ و سلامت کودك است. آنان براي حفاظت و سلامت
کودك از هیچ کوششی دریغ نمیکنند تا آنجا که گاه سلامتخویش را نیز در این راه به خطر میاندازند. براي تامین سلامت و
حفظ کودك از بیماريها، خطرات و مشکلات راههاي مختلفی وجود دارد. پدر و مادر آگاه سعی میکنند در کنار توجه به مسائل
مهمی همچون رعایتبهداشت، تغذیه سالم و کامل، بررسی رشد طبیعی کودك و مواظبت دقیق در مقابل خطرات و حوادث تنها به
همین مسائل اکتفا نکنند بلکه براي حفظ و سلامت و سعادت کودك از راههاي دیگري هم که اسلام پیشنهاد کرده است، بهره
جویند. برخی از این راهها صدقه دادن براي کودك و عقیقه کردن براي اوست. این نکته در زندگی زهرا (س) مورد توجه کامل
قرار گرفته است. امام صادق (ع) فرمود: فاطمه زهرا (س) هر دو پسرش را عقیقه کرد و در روز هفتم تولدشان موي سر آنان را
تراشید و به اندازه وزن آن پولهاي نقره صدقه داد. و در روایتی دیگر اضافه فرمود: فاطمه زهرا (س) حسن و حسین را عقیقه نمود و
به خانم قابلهاي که در تولد آنان کمک کرده بود یک ران گوسفند و یک سکه طلا هدیه داد.
تساوي در محبت
از مهمترین نکاتی که در زندگانی کودکان نقشی بس بااهمیت دارد و گاه رعایت نکردن آن صحنههاي بسیار دردناك و
ناراحتکنندهاي میآفریند، تبعیض در محبتبه کودکان است. برخی پدران و مادران به تصوري ناصحیح، گمان میکنند اختیار
اظهار احساسات خود و اختیار فرزندان و اموال خویش را دارند و از این روي میتوانند به هر کس خواستند ببخشند. و از هر که
خواستند دریغ کنند. و به هر کس خواستند و به هر مقداري که دلشان خواست اظهار محبت و ابراز احساسات کنند و از این روي به
برخی کودکان خود توجه ویژهاي میکنند، اظهار محبتبیشتر، توجه زیادتر، کمکهاي مالی و هدیههاي فراوانتر به برخی
کودکان نمونههاي بارز این تبعیض در محبت است. آنان با این کار تخم دشمنی و کینه و حسادت را در دل پاك کودکان
میکارند و چه میوههاي تلخ و ناگوار و چه حاصلی شوم به دست میآورند. برخی دیگر از پدر و مادران گمان میکنند کودکان
توان فهم مسائل ارتباطی و عاطفی را ندارند و نمیتوانند محبتهاي آنان به دیگر کودکان را بفهمند و یا اینکه دل شکسته آنان را
میتوان با هدیهاي کوچک به دست آورد از این روي به یکی از فرزندان توجه بیحساب و به دیگري بیاعتنایی بیاندازه میکنند
و گاه میخواهند با هدیهاي جبران این بیتوجهیها و عدم رعایت تساوي در اظهار محبت و ابراز احساسات را بنمایند. آنان
نمیدانند که هیچ نگاه محبتآمیز پدر و مادر به یکی از کودکان از دید تیزبین دیگر فرزندان پنهان نمیماند و اثر سوء بیاد مانده از
یک رفتار تبعیضآمیز با هیچ هدیه و سرگرمی از ذهن کودك زدوده نمیشود. در این رابطه روایات بسیاري رسیده است ما تنها به
دو روایت اشاره کرده سپس به این نکته مهم در زندگی زهرا (س) توجه میکنیم. امام صادق (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) مردي را
دید که دو پسر داشتیکی را بوسید و دیگري را نبوسید. رسول اکرم 3 به او اعتراض کرده فرمود: چرا بین آن دو به تساوي رفتار
نکردي؟ امام باقر (ع) فرمود: به خدا سوگند برخی فرزندانم را بر روي زانویم مینشانم و بسیار به او محبت نموده از او تشکر
میکنم با اینکه حق با فرزند دیگرم هست ولی براي حفاظت همان فرزند (که حق با اوست) و نیز حفاظتسایر فرزندانم این کار را
انجام میدهم تا برادران آنگونه که با یوسف رفتار کردند با وي رفتار نکنند. یعنی توجه کردن به فرزندي که شایستگی آن را هم
دارد (همانند یوسف پیامبر) باعثشد دیگر برادران حسادت ورزیده و کینه او را به دل گرفته در چاهش بیندازند.از این روي باید
همه فرزندان را احترام کرد، حتی آن را هم که ظاهرا سزاوار احترام و توجه و محبت نیست مورد توجه و نوازش قرار داد. علامه
مجلسی میگوید: حسن و حسین (علیهما السلام) در کودکی خط مینگاشتند. امام حسن (ع) به امام حسین رو کرد و گفت: خط
صفحه 8 از 15
من از خط تو بهتر است. و امام حسین (ع) گفت: نه بلکه خط من از خط تو نیکوتر است. پس هر دو نزد مادرشان شتافتند و گفتند:
مادر، بین ما داوري کن. فاطمه (س) نخواستیکی را بر دیگري برتري داده و یکی را برنجاند از این روي گفت: از پدرتان سؤال
کنید. آنان نزد پدر آمدند اما امیرالمؤمنین (ع) نیز نخواستیکی را برتري دهد و دیگري را آزرده خاطر نماید فرمود: از جدتان
رسول خدا (ص) بپرسید. و چون آن دو نزد پیامبر اکرم (ص) آمدند. او فرمود: من داوري نمیکنم... تا اینکه بالاخره بنا شد فاطمه
(س) مجددا بین آنها داوري کند در اینجا فاطمه (س) شیوه بسیار زیبا و هنرمندانهاي را انتخاب کرد، تا ضمن پایان گرفتن ماجرا
هیچکدام ناراحت نشده ضربه عاطفی نبینند. آري فاطمه (س) فرمود: من گردنبندي دارم که داراي چند گوهر است. اکنون بند آن
را میگشایم و آن گوهرها بر زمین میریزد شما گوهرها را از زمین برگیرید، هر کس تعداد بیشتري گوهر بدست آورده باشد خط
او نیکوتر است... و در روایتی دیگر این جریان اینگونه بازگو شده است: پیامبر اکرم (ص) در مسجد نشسته بود که حسن و حسین
(علیهما السلام) وارد شدند و امام حسن (ع) اظهار داشت: پدر بزرگ! من و برادرم حسین کشتی گرفتیم ولی هیچکداممان بر
دیگري پیروز نشد اکنون میخواهیم بدانیم نیروي کدامیک از ما بیشتر است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: اي عزیزان من دو پاره جگرم
کشتی سزاوار شما نیست. بروید و خط بنگارید. هر کدام خط او نیکوتر باشد، نیرو و توان او نیز بیشتر خواهدبود. آن دو رفتند و هر
کدام سطري نگاشته آمدند و نوشتههاي خود را به پیامبر دادند تا بین آنها داوري کند. ولی پیامبر نخواست دل آنان را بشکند از این
روي گفتبه سراغ پدرتان بروید. علی (ع) نیز نخواست آنان را آزرده خاطر سازد و آنها را به سراغ فاطمه (س) فرستاد. فاطمه (س)
به خاطر رعایت عواطف کودکانه آنان و نیازردن آنها پیشنهاد کرد رشته گردنبند خود را بگشاید و آنان گوهرهاي آن را برگیرند
هر کدام گوهر بیشتري به دست آورد برنده مسابقه اعلام شود...